Cyphotilapia frontosa bangwe

De Cyphotilapia viert dit jaar (2006) zijn 100ste verjaardag. De Cyphotilapia is een oude bekende in het jaar 2006 is het namelijk precies 100 jaar geleden dat de Belg Georg Albert Boulenger (1858-1937) deze vis in 1906 als eerste omschreef. Boulenger gaf hem in die tijd de naam Paratilapa frontosa. Deze naam ondervond toen nog een aantal veranderingen totdat het uiteindelijk tot de huidige naam Cyphotilapia frontosa kwam.

Vandaag de dag zijn er 2 types bekend, 1 met 6 strepen en 1 met 7 strepen. Van het type met 6 strepen zijn er ondertussen diverse lokale varianten (zie varianten). 1 ding hebben alle varianten gemeen, ze leven uitsluitend in het Tanganyika meer.

In een aquarium wordt de variant die aan de kust van Burundi (dus in het noorden van het Tanganyika meer) gevangen wordt het vaakste gehouden. Door de moeilijkheid van het invoeren en het vangen van bepaalde varianten zullen deze minder voorkomen in aquariums. Dit heeft vooral te maken met de politieke toestanden in die landen. Een geruime tijd lang was het wegens oorlogstoestanden bijna onmogelijk om aan wildvang uit Zaïre te komen.

Een nieuwe ontdekking brengt de gibberosa voort.

Sinds het uitbrengen van het verzamel boek vissen door regan 1920 geld de verzamelnaam Cyphotilapia. Bijna een eeuw lang was Cyphotilapia frontosa monotypisch, dus de enige vertegenwoordiger van deze soort.
In 2003 classificeerde Tetsumi Takahashi en Kazuhiro Nakaya een tweede soort van de Cyphotilapia, genaamd Gibberosa, die tot de zuidelijke helft van het meer beperkt is. De naam gibberosa komt van het Latijnse woord gibbus, wat bochel betekend. Deze bochel bevind zich voor op het hoofd. Het is waarschijnlijk dat de toekomstige soorten geclassificeerd zullen worden, beginnend met een nieuwe noordelijke soort.

De Gibberosa verschilt van Frontosa op de volgende manieren…

De nieuwe soort is duidelijk verschillend van Frontosa in het hebben van drie schaalrijen tussen de hogere en lagere zijlijnen op centrum van lichaam (versus twee rijen binnen C. frontosa). Voorts een groter aantal schalen op de longitudinale lijn (34-36 versus 33-35), minder buitentanden op de hogere kaak (31-52 versus 39-62), hoger lichaam (43,3-51.2% SL versus 38.2-46.5%), langere predorsal (37,5-44.9% SL versus 37.1-42.7% SL), langere dorsaal-vinbasis (57,1-64.6% SL versus 53.8-60.9% SL) een langere borstvin (36,0-47.2% SL versus 31.3-41.7%) onderscheid ook de vroegere soorten. De distributie van de nieuwe soorten is beperkt tot de zuidelijke helft van het Tanganyika meer, terwijl C. frontosa in feite wordt verdeeld in de noordelijke helft van het meer.

Hieronder kunt u vinden welke variant onder welke naam valt:
Let op: Cyphotilapia Frontosa & Cyphotilapia Gibberosa zijn momenteel de enige erkende wetenschappelijke classificaties

Cyphotilapia Frontosa

Variant:
Burundi (in de toekomst, zal deze variant misschien geclassificeerd worden in een nieuwe soort.)

Verzamelpunten:

• Bulu point
• Burundi
• Karilani
• Kavala
• en het Noorden van Zaïre.

Variant:
Kigoma / 7 Stripe (In de toemost zal dit waarschijnlijk de enige variant zijn die als Frontosa mag worden geclassificeerd)

verzamelpunt:

• Bangwe
  Boulomboro
  Kigoma

Cyphotilapia Gibberosa

Variant:
Tanzania of Zuidelijk Tanzania

verzamelpunt:

• Fulwe Rocks (Fulwe)
• Ikola
• Kantalamba
• Kasanga
• Kipili
• Mabilibili
• Mpimbwe
• Molwe
• Samazi/Bismark
• Sibwesa
• Tanzanite

Variant:
Zambia

verzamelpunt:

• Isanga
• Chaitika
• Nangu
• Sumbu

Variant:
Zaïre (de Kongo, DR.) of Zuidelijk Zaïre (de Kongo, DR.)

Verzamelpunt:

• Kalumba (Verzameld in Lupota)
• Kapampa
• kitumba
• Moba (Verzameld bij M’Toto)
• Moliro
• Tembwe

De oorspronkelijke familie.

De verzamelnaam Cyphotilapia die door Regan omschreven werd is gebleven. Deze familie behoort overigens ook tot de verzamelgroep Typusart Paratilapia frontosa. Hoe Regan er toe kwam frontosa’s ook bij deze groep in te delen is moeilijk na te gaan. De meeste vissen van de groep zijn zoals bekend ‘Aufwuchs’ vissen, die een volledige ander uiterlijk en voedselpatroon hebben. Men denkt hierbij aan de tropheus, petrochromis, en simochromis soorten.

Het verschil in de grote van de bulten en het aantal strepen.

Niet alle variaties doen hun naam eer aan. Zeer grote bulten kunnen vooral de mannelijk dieren uit het vangstgebied van de Burundi hebben.

Deze kunnen zich extreem ontwikkelen, toch moet er voor gewaarschuwd worden dat men daaruit niet de conclusie kan trekken dat alle mannelijke Cyphotilapia’s grote bulten hebben en vrouwen kleinere.

Al naar gelang de herkomst van de dieren, zijn kleine verschillen in het kleurenpatroon merkbaar. Het meest opmerkelijke verschil vertoont de “Kigoma”-variant. Deze heeft op het lichaam zeven dwarsbanden en de band op de kop verbreedt zich onderaan over het kieuwdeksel. De andere varianten hebben slechts zes brede dwarsbanden op het lichaam.

Muilbroeders.

In de vakliteratuur wordt de Cyphotilapia als (agamer maternaler) ovofiele muilbroeder omschreven. De moeder zorgt voor het broed.

De vader blijven dus alleen gedurende het kuitschieten bij de vrouwen. De vrouwen nemen de eieren direct na bevruchting in de bek, dit in tegenstelling tot de larfophielen muilbroeders die het broed pas in de bek nemen als die het larvestadium bereikt hebben. Alle in het tanganyika meer voorkomende muilbroeders zijn ovofiele muilbroeders.

Het gedrag in de natuur.
In groepen in het noorden in harems in het zuiden.

De Cyphotilapia kan men in het noorden van het tanganyika meer aantreffen in grote groepen die kunnen oplopen tot honderden exemplaren. Maar in dit geval kan men kan niet spreken van scholen. De vissen leven enkele meters uit elkaar en het gedrag in de groep is individueel en niet zoals in scholen waarbij de vissen zich synchroon bewegen. Er zijn gebieden waar men deze grote groep kan aantreffen terwijl er een kilometer verderop bijna geen enkel exemplaar word gevonden.

In het zuiden van het meer kan mer de Cyphotilapia als enkeling aantreffen of als harems bestaand uit 1 man en 3 a 4 vrouwen.

Deze groepvorming en het leven in harems in de natuur is een reden waarom men Cyphotilapia’s in het aquarium altijd in groepen van minstens 4 á 5 exemplaren moet houden, maar men moet ook uitkijken dat de groep niet te groot word aangezien de Cyphotilapia een forse maat kan behalen van maar liefst 35 cm. Dus hou er rekening mee dat een aquarium snel aan de te kleine kant is.

De leefdiepte.

Interessant is de leefomgeving die de Cyphotilapia in de natuur opgezocht heeft. De cyphotilapia is een bewoner van de rotsformaties.

Minder bekend is dat volwassen Cyphotilapia’s in dieptes van 40 tot 60 meter en naar vermoeden zelf tot 120 meter diep kunnen leven. Alleen jongere vissen leven in de ondiepere zondoorschenen wateren terwijl men vermoed dat de allerjongsten zich in de dieptes ophouden tussen de rotsen

Deze voorliefde van volwassen Cyphotilapia’s voor deze dieptes is een probleem voor de duikers die deze vissen vangen. Dit in verband met de energie en tijd die er verbruikt wordt om de vissen naar boven te halen. Bovendien komt nog het probleem van decompressie erbij. Vissen die op deze dieptes gevangen worden moeten zeer langzaam naar de oppervlakte gebracht worden. Net als duikers moeten ook de vissen een decompressietijd doorgaan, het lichaam moet zich aanpassen aan de veel geringere druk aan het wateroppervlakte. Zou men de vis te snel naar boven brengen betekend dit een zekere dood.

De decompressie kan meerder dagen duren, dit gebeurd in een soort van open kooi , die aan een lang touw in het water hangt.

Van tijd tot tijd wordt deze kooi een aantal meter omhoog gehesen, en dan blijven ze weer een bepaalde tijd op die diepte hangen.

Dan volgt de volgende etappe totdat de kooi uiteindelijk het wateroppervlakte bereikt. Dit langdurige proces verklaard de hoge prijs die voor deze in het wild gevangen vissen betaald moet worden.